Kunst of sport?
“Dat wat breakdancers moeten doen om super goed te worden is topsport. Maar de oorspronkelijkheid die je nodig hebt, schurkt heel hard aan tegen de kunsten. Als je zoveel creativiteit en virtuositeit aan de dag moet leggen, dan ben je wat mij betreft evenveel kunstenaar als topsporter.” – Jolanda Spoel
Breakdance is een dansstijl en onderdeel van de hiphopcultuur. Eén van de belangrijkste aspecten in breakdance zijn de battles, waarbij één of meerdere b-boys of b-girls tegen elkaar dansen. Dans is een vorm van kunst, maar breakdance bevat ook veel kenmerken van sport en vanaf 2024 is breakdance ook een officiële Olympische sport, waar Tim Jansen (één van de dansers) aan mee wil doen. Dus hoe zit dat nou, is breakdance kunst of sport?
Wat is kunst?
Over de definitie van kunst wordt al eeuwen gefilosofeerd en er bestaat geen algemeen geaccepteerde definitie van de term. Volgens filosoof Plato is een kunstwerk iets mimetisch, een nabootsing van de werkelijkheid. Filosoof Danto noemt kunst embodied meaning: betekenis die belichaamd is in het kunstwerk zelf. En Tolstoj zegt: “Kunst is een manier is om mensen te verbinden, door middel van gedeelde gevoelens, onmisbaar voor het welzijn van individuen en de mensheid.” Het encyclopedisch kennisplatform Ensie stelt het volgende: kunst is ‘het vermogen om dat wat in geest of gemoed leeft of gewekt is, op zodanige wijze tot uiting te brengen, dat het kan ontroeren door schoonheid. Kunst is een ambacht dat bedoeld is om de zintuigen te prikkelen’. De Dikke van Dale omschrijft kunst als ‘het vermogen om schoonheid te scheppen en esthetisch genot op te wekken’. Daaronder vallen verschillende takken, zoals schilderen, fotografie, theater, muziek, dans, film, literatuur en architectuur.
Hoewel het dus moeilijk is om één duidelijke definitie te vormen, zijn er wel duidelijke overeenkomsten te herkennen in de verschillende definities. Kunst is in ieder geval door mensen voor mensen gemaakt en heeft als doel de menselijke zintuigen en geest te prikkelen.
Wat is sport?
De Dikke van Dale omschrijft sport als‘allerlei lichamelijke oefeningen en ontspanning waarbij vaardigheid, kracht en inzicht vereist worden’. Volgens de Global Association of International Sports Federations (GAISF) kan sport worden verdeeld in de volgende categorieën: hoofdzakelijk lichamelijk, hoofdzakelijk geestelijk, hoofdzakelijk gemotoriseerd, hoofdzakelijk coördinatie, hoofdzakelijk dier ondersteunend. Om te worden toegelaten tot de lijst met sporten moet een activiteit: een vorm van competitie hebben; niet afhankelijk zijn van een geïntegreerde geluksfactor; niet worden bepaald door onnodige gezondheid- of veiligheidsrisico’s van deelnemers; mag geenszins schadelijk zijn voor een levend wezen; en mag niet afhankelijk zijn van materiaal wat door één aanbieder wordt aangeboden.
What about breakdance?
Breakdance bevat zowel kenmerken van kunst (creatie door mensen voor mensen met als doel de zintuigen te prikkelen, esthetische uiting) als van sport (een lichamelijke activiteit die veel inspanning, vaardigheid en kracht vereist, competitie). In 2024 wordt breakdance officieel een Olympische sport. Maar niet iedereen is daar blij mee. Zo vindt meervoudig wereldkampioen breakdance Menno van Gorp dat je breakdance niet zomaar een sport kan noemen: “Op een breakdance event kom je niet om te winnen. Het gaat er niet om wie de meeste rondjes draait of het hoogste in de lucht vliegt. Het gaat er niet om wat je doet maar hoe je het doet. Heel belangrijk is dat je het op je eigen manier doet. Voor mij is het daarom een kunstvorm.” Bij breakdance gaat het dus niet om het breken van records, maar om persoonlijke stijl.
Danser Duzk, van de Eindhovense breakdancegroep The Ruggeds, is juist blij dat breakdance een Olympische sport wordt: “Het opent veel deuren voor ons. De scene gaat hierdoor verbeteren en professionaliseren. (…) Nu het een olympische sport wordt, krijgen we meer aandacht van het grote publiek en gaan sponsoren zich melden.” Maar juist daarom is niet iedereen binnen de danswereld zo positief als Duzk. “De sport gaat commerciëler worden en sommigen denken dat dat breakdance als kunstvorm schaadt. Het gaat voor hen niet om winnen of verliezen, maar om een verhaal vertellen.”
Lloyd Marengo, Rotterdamse b-boy en choreograaf van B-BOY, ziet de Olympische Spelen als een elitaire aangelegenheid die haaks staat tot de straatcultuur waarin breakdance is ontstaan. Volgens hem werd deze omgeving beheerst door ‘pijn, armoede en frustratie’, en dat mag niet worden vergeten. Breakdance moet ook in Olympische context zijn oorsprong in ere houden en misbruik, zoals voor politieke of commerciële doeleinden, tegengaan. B-boy Niek Traa, van de breakdance crew The Ruggeds, is het ermee eens dat je kunst niet moet ‘versporten’. Breakdance moet op de juiste manier en door de juiste personen gepresenteerd worden, zegt ook Paul van Dal, lid van The Ruggeds, mede-oprichter van de Nederlandse Breakdance League en contactpersoon tussen diverse instanties die betrokken zijn bij het vrijmaken van de weg naar de Olympische spelen. Er ‘mag niets worden georganiseerd als het niet is zoals wij het gewend zijn’, dat wil zeggen ‘volgens onze normen en waarden’.
Jur Bouterse, filosoof van hiphop festival IBE 2019, denkt dat zich hier de perfecte gelegenheid voordoet om, in plaats van te hameren op de verschillen tussen kunst en sport, te onderzoeken wat ze aan elkaar kunnen hebben.
Bronnen: