Interview

Moniek Merkx maakte in 2019 een theaterbewerking van Lampje, het succesvolle jeugdboek van Annet Schaap dat euforische recensies kreeg en vier boekenprijzen won waaronder de Gouden Griffel. In 2021/2022 komt Lampje terug naar de theaters!

Coming-of-age
Waarom wilde je een theaterversie maken van Lampje?
Moniek Merkx: “Dit is de eerste keer sinds mijn jeugd met Tonke Dragt, dat ik zo’n ontroerend nieuw jeugdboek las. Het is een prachtig tijdloos boek met waanzinnig veel verrassende wendingen en een rijk, goed geschreven plot. Lampje is in feite weer een coming-of-age verhaal, ik heb er al meerdere verteld. In zo’n stormachtige periode zit altijd veel diepte en het is ontroerend om te zien hoe Lampje met vallen en opstaan steeds meer zelfvertrouwen krijgt.”

Kunst van het weglaten
Het boek telt 328 pagina’s, hoe breng je dat terug naar vijf kwartier?
Moniek: “Het ging vooral om de kunst van het weglaten, erg spannend met zo’n goed boek. En over de kunst van het vertalen van het verhaal naar beeld, muziek en spel. Het boek heeft fijne dialogen, een mooie plotlijn. De puzzel is hoe je zoveel woorden kunt terugbrengen naar een theatrale sfeer in vijf kwartier. Als je het gevoel van het boek wilt pakken, dan kom je al snel op muziek. Djurre de Haan (AWKWARD i) maakt muziek met een intuïtieve stroom, die wonderwel aansluit bij dit boek. De liedjes zijn een onderdeel van de vertelling, soms spannend, soms verdrietig of grappig.”

Maquette
Lampje speelt zich af op onmogelijk veel verschillende locaties. Volg je alle locaties van het boek?
Moniek: “In het decorontwerp probeerde Sanne Danz (decorontwerper) eerst zoveel mogelijk van die locaties te volgen. We kwamen er pas uit toen het idee ontstond van een grote maquette van het landschap waar het boek zich volgens ons afspeelt. Als je eenmaal de code snapt, dat het klein en groot door elkaar is, dan kan je daarmee spelen. Het ene moment is de vuurtoren waar vader woont een groot blok, het andere moment is de vuurtoren een klein vergezicht. Dat spelen met schaalgrootte is de ontdekking van het decor. En Annet Schaap vertelde later trouwens ook dat ons landschapsbeeld goed aansloot bij de plek waar ze het boek schreef.”

Onder je ogen
Een groot verhaal op een klein oppervlak. Was de maat van de kleine zaal geen beperking?
Moniek (lachend): “Zeker, maar ook: in de beperking toont zich de meester. De kleine zaal kent voor zo’n groot verhaal niet de mogelijkheid om gigantisch uit te pakken in vormgeving. Maar het feit dat je dichtbij de figuren komt, dat je het verhaal in feite door de acteurs en muzikanten onder je ogen gemaakt ziet worden, is op een andere manier fantastisch. Rosa bijvoorbeeld kan zo transparant spelen. Je volgt al haar denkstappen en ze heeft een geweldig understatement. Freek kan met z’n lijf zoveel emotie uitdrukken. De virtuositeit waarmee Gianni, Nanette en Anne Fé het verhaal ensceneren, muzikant of een personage zijn, die kwaliteiten van spelen zijn echt fijner in de kleine zaal.”

Zoals kinderen spelen
En dan heb je nog het spel met rollen…
Moniek: “We hebben zestien personages en vijf acteurs. Je ziet de acteurs voor je neus wisselen. Een beetje zoals kinderen gewend zijn te spelen, heel wendbaar. Dat is het leuke van theater, je kunt jong en oud, meisje en jongen, hond, piraat alles door elkaar spelen. En wat dacht je van de stem van de dode moeder van Lampje, heel ontroerend. Alles en iedereen praat mee in haar hoofd. Die stemmen, belangen, gevoelens, sferen kan je in het theater allemaal naast elkaar zien. En dat is de kracht van het verhaal, dat Lampje en Edward vervolgens die te veroordelende en te angstige stemmen van met name hun ouders geleidelijk aan achter zich laten. Dat is dan dus volwassen worden. Levenskunst zeg maar.”

Groeilessen
Lampje is een voorstelling voor iedereen van 8 tot 108, voor jong en oud. Hoe gaan al die leeftijdsgroepen dit ervaren?
Moniek: “Het verhaal is sprookjesachtig en avontuurlijk, daar kan je je door laten meevoeren. Maar ik vind het bijvoorbeeld ook knap hoe Annet Schaap in het boek de worsteling beschrijft tussen Edward en Lampje. De relatie tussen die twee kinderen vind ik herkenbaar, ook voor volwassenen. Hoe ze zich groothouden ten opzichte van elkaar, hoe ze proberen te voldoen aan de normen van elkaar en hun ouders. Lampje denkt dat ze dom is. Ze kan niet lezen, is niet naar school geweest. Op den duur ontdekt ze dat ze helemaal niet dom is, dat ze met haar open blik prima in staat is zich te redden. Edward wordt erg gedomineerd door wat zijn vader vindt. Geleidelijk aan valt hij meer samen met wie hij zelf is in plaats van wat hij moet zijn. De route van deze twee kinderpersonages hebben veel groeilessen in zich, voor jong én oud. De andere personages zijn meestal ook niet alleen maar goed of slecht. Het zijn gewoon mensen met dilemma’s en worstelingen. Je krijgt voor ieder personage compassie. Lampje is een spannend verhaal, met veel gevoeligheden. We raken van alles aan, maar we hopen het publiek, jong en oud, de kans te geven om ook hun eigen verdriet, avontuur, angst en twijfel te voelen.”

Lampje toert vanaf oktober 2021 t/m januari 2022 door heel Nederland. Klik hier voor meer info!