Inauguratie Jolanda en Moniek Akademie van Kunsten

Op donderdag 26 augustus 2021 werden Moniek Merkx en Jolanda Spoel geïnaugureerd als nieuwe leden van de Akademie van Kunsten. Naast Moniek en Jolanda werden ook Michael Tedja, Patricia Kaerenhout, Merlijn Twaalfhoven en Lotte de Beer geïnaugureerd. Zes bekenden van de nieuwe leden spraken odes voor hen uit.

Lees hier de ode van Jowi Schmitz (schrijver, journalist en oud-bestuurslid van Theatergroep Max.) aan Moniek Merkx en die van Dana Kibbelaar aan haar oud-collega en vriendin Jolanda Spoel.

Het is niet moeilijk om een ode aan Moniek Merkx te brengen.
Wel is het moeilijk om te bedenken waar ik moet beginnen.
Dus ik begin met een vraag: wie kent haar werk?
De verschrikkelijke Stiefmoedershow, Reigen, Ik ben er even niet, Alleen op de wereld, Lie or die?
Voor de mensen die haar kennen: jullie hebben geluk. Jullie weten dat een ode eigenlijk nauwelijks nodig is. Het werk prijst immers de meester.
Voor de mensen die haar niet kennen. Jullie hebben ook geluk, want jullie gaan haar nog leren kennen.
Zeker weten.

Meer dan dertig jaar is ze al theatermaker, al zo’n twintig jaar werkt ze in die relatieve luwte van het jeugdtheater, in die speeltuin van Nederland: de wereld van de kinderen.
Met als grote voordeel: onzichtbaarheid.
Met als grote nadeel: onzichtbaarheid.

De wereld van de kinderen, we vinden er heel veel van, maar gaan er zelden kijken.
Ten onrechte.
Ik durf te stellen dat in die wereld het beste, meest vooruitstrevende theater wordt gemaakt. Dat in het jeugdtheater de slimste, meest inventieve mensen werken.
Diversiteit? Was er al.
Opruiend, verruimend, verdiepend theater?
Met Artemis, met Maccus, toen met Max, en toen met Maas deed Moniek het allemaal. Ze maakt al jaren fysiek, beeldend en montagetheater, wat nu zo hip is. Ze weet zelfs de harten van pubers te veroveren, die daar absoluut niet op zitten te wachten.
Nou, dan kan je wat.

En er is meer. Want niet alleen is Moniek theatermaker, ze is ook directeur, artistiek leider, fusiespecialist. Vier gezelschappen bracht ze in Maas samen. Met een vrouwelijke, directieve leiderschapsstijl, samen doen, samen maken. Niet haar ego voorop, zoals je zo vaak bij gezelschappen ziet, maar het samen maken.
In Maas smolt ze meerdere bloedgroepen, doelen en functies samen: dans, theater, jongeren en kinderen, grote sterren, talentontwikkeling, produceren, educatie én programmeren.
Op andere plekken in Rotterdam ging dat minder lekker, ze hadden best even kunnen vragen hoe Moniek dat eigenlijk heeft gedaan.
Was nuttig geweest.
Maar goed, wie het wil zien, hoeft alleen maar te kijken.
Naar Maas theater en dans. Een naam van een rivier die staat als een huis. Nog maar acht jaar, terwijl het voelt alsof het er altijd al was. Alsof het logisch is dat er een fantastische plek voor theater, dans en geestoprekking bestaat.
Moniek maakt het logisch.

En dan het geheim, want wat is een ode zonder geheim:
Ze doet het niet voor ons.
Ze doet het zelfs niet voor kinderen of jongeren.
Eigenlijk is het allemaal zelfonderzoek, fluisterde ze me toe. Ze heeft een oerleeftijd van 13, ze is ongeduldig, een beetje nukkig, ‘Wat moet ik hier eigenlijk?’. Dát gevoel.
Het garandeert een verse blik, die ze niet alleen op haar werk werpt, maar ook meeneemt naar, ik zeg maar wat, een club van vijftig kunstenaars, kunstliefhebbers. En wat die hier eigenlijk allemaal doen, de hele dag. En waar dat goed voor is.
Ze komt het hier onderzoeken bij jullie. En pas maar op. Want Moniek durft te schoppen en haar hoofd te stoten, kan ze hebben, want ze heeft een stevig hoofd. Wat zeg ik, een geweldig hoofd!

En dus wil ik niet alleen haar, maar vooral ook u heel erg feliciteren.

Maya Angelou stelde ooit het volgende:
“I believe that the most important single thing, beyond discipline and creativity is daring to dare.”

En dan Jolanda Spoel, algemeen directeur van het Bijlmer Parktheater, wordt lid van de Akademie van Kunsten. Ze is unaniem gekozen op basis van nominaties door personen en organisaties uit de wereld van kunst, cultuur en wetenschap.
Zo – Jolanda wat hebben wij een weg afgelegd. Hier sta je dan!!

Geachte leden van de Akademie,
Beste genodigden en vrienden,

Jolanda heeft mij gevraagd om u in haar aanwezigheid toe te spreken omdat wij naast een hechte vriendschap elkaar spiegelen op het gebied van de eigen professionele ontwikkeling. Daarnaast hebben wij lang en intensief samengewerkt…

Eerst neem ik de tijd om samen met u stil te staan bij de persoonlijke specialiteiten van deze vrouw.
Jolanda, die op een dwingende but very likeable manier de koers bepaalt én meteen inzet. Wat er dan gebeurt is eigenlijk ongekend want tijdens de heldere uiteenzetting van waar de club naar toe moet, bloeit ze op van de heersende groepsdynamiek en creëert ze op een natuurlijke manier ruimte voor juist diegene die we meer willen zien en horen. Zíj zegt dat ze zachte krachten toepast – sociaal leiderschap noemt ze het. U bent het met me eens dat we dit ook kunnen typeren als een voorbeeld van duurzaam leiderschap. Omdat zij overtuigt dat het belangrijk is dat je nadenkt om kansen te bieden aan wie er na je komt.

Jolanda, jij belichaamt de praktische uitvoering van inclusie. En dat deed je eigenlijk al toen je op de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht toch voor het makerschap koos, niet in de laatste plaats uit pragmatische overwegingen, want in die tijd constateerde je dat het moeilijk was om werk te krijgen als acteur van kleur. Eind jaren negentig werd je door de gemeente Utrecht gevraagd om in de stad een project op te zetten. Dit was het begin van Young Dogs dat later werd omgedoopt naar Dox. Hierna nam je de artistieke leiding van theatergezelschap Rotterdams Lef op je. Tijdens de professionaliseringslag die je daar invoerde zette je meteen een landelijke lobby in voor gelijke kansen voor acteurs die geen opleiding hadden genoten. Niet in teamverband maar in je eentje bezocht je gerenommeerde castingbureaus en ging je het gesprek aan. In eerste instantie omdat jij zelf deze talenten op het podium miste. Maar nog belangrijker… voor het hogere doel. Dankzij jouw inzicht en doorzettingsvermogen wordt heel Nederland gevoed met het acteertalent van talloze bekende Nederlanders. Denk aan Dionne Verwey, Werner Kolf, Achmed Akkabi, Nasrdin Dchar, Fahd Lahrzaoui en vele anderen.
In 2009 fuseerde Rotterdamse Lef met Het Waterhuis en Rotjong tot Theatergroep Siberia waar jij je richtte op het makers – en artistiek leiderschap. Vier jaar later gaat ook Siberia samen met De Gouvernestraat, Theatergroep Max en De Meekers op in Maas Theater en dans waar jij uit het niets als een ware strijder het Maaspodium opbouwt.

Superlatieven vliegen rond over hoe jij die plekken hebt neergezet en achtergelaten. Met jouw tomeloze inzet en vernieuwingskracht ben je momenteel het unieke Bijlmer Parktheater aan het verrijken met die eigenzinnige visie.

Namens àl die talenten, …de makers EN heel Nederland bedank ik jou voor de onzelfzuchtige weg die je bewandelt voor een podiumsector zoals die moet zijn.

Ik ben ongelofelijk trots op jou als vrouw van kleur, cultuurmaker en vriendin. I have your back!
Bravo Jolanda!